วัคซีนไข้หวัดใหญ่ คืออะไร ทำไมถึงควรฉีดและไม่ควรมองข้าม

แม้จะเป็นโรคที่ฟังดูคุ้นเคย แต่ “ไข้หวัดใหญ่” ไม่ใช่เรื่องเล็ก ๆ อีกต่อไปแล้ว โดยเฉพาะในกลุ่มเสี่ยง การป้องกันที่ดีที่สุดไม่ใช่แค่การใส่แมสก์หรือเลี่ยงฝน แต่คือการฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ ที่ช่วยลดความรุนแรงของโรค และลดโอกาสการแพร่เชื้อสู่คนที่เรารัก

บทความนี้ชวนให้ทุกคนมาตระหนักถึงความรุนแรงของไข้หวัดใหญ่ และประโยชน์ที่ได้รับหากเราฉีดวัคซีนป้องกันไว้ตั้งแต่เนิ่น ๆ เพราะสุขภาพที่ดี เริ่มต้นจากการไม่ประมาทกับโรคที่เราคุ้นชื่อ แต่ไม่ควรประมาท

ไข้หวัดใหญ่ คืออะไร? ทำไมถึงไม่ควรมองข้าม

ไข้หวัดใหญ่ (Influenza) เป็นโรคติดเชื้อไวรัสทางเดินหายใจ ที่แพร่กระจายได้ง่ายมาก จากละอองฝอยในอากาศเวลาที่ผู้ติดเชื้อไอหรือจาม หรือแม้แต่การสัมผัสของใช้ที่ปนเปื้อนเชื้อไวรัส เช่น แก้วน้ำ ราวบันได หรือโทรศัพท์มือถือ ฯลฯ

อาการมักเริ่มต้นแบบเฉียบพลันและมีแนวโน้มที่จะลุกลามเร็วขึ้นหากไม่ได้รับการดูแลอย่างเหมาะสม สำหรับบางคน โรคนี้อาจหายได้ในไม่กี่วัน แต่ในผู้สูงอายุ เด็กเล็ก หญิงตั้งครรภ์ หรือผู้มีโรคเรื้อรัง ไข้หวัดใหญ่อาจก่อให้เกิดภาวะแทรกซ้อนร้ายแรง เช่น ปอดบวม หรือระบบหายใจล้มเหลวได้

อาการของไข้หวัดใหญ่ เฝ้าระวังอย่างไรให้รู้เท่าทัน

ไข้หวัดใหญ่มีอาการคล้ายไข้หวัดธรรมดา แต่โดยทั่วไปจะมีความรุนแรงและเฉียบพลันมากกว่า อาการมักแสดงภายใน 1-4 วันหลังติดเชื้อ และควรเฝ้าระวังอย่างใกล้ชิด ดังนี้

อาการที่พบบ่อย

• ไข้สูงเฉียบพลัน หนาวสั่น
• ปวดศีรษะ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ
• เจ็บคอ ไอแห้ง หรือไอมีเสมหะ
• อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย เบื่ออาหาร
• ในเด็กอาจมีอาการอาเจียนหรือท้องเสียร่วมด้วย

วิธีเฝ้าระวังตัวเองและคนในครอบครัว

• หากมีอาการไข้สูง ร่วมกับไอและปวดเมื่อยมาก ควรพบแพทย์ทันที
• หลีกเลี่ยงการสัมผัสใกล้ชิดผู้อื่น โดยเฉพาะกลุ่มเสี่ยง
• สวมหน้ากากอนามัย ล้างมือบ่อย ๆ และพักผ่อนให้เพียงพอ
• ไม่ควรซื้อยารับประทานเองหากอาการไม่ดีขึ้นภายใน 2-3 วัน

การวินิจฉัยอย่างแม่นยำโดยแพทย์จะช่วยแยกความแตกต่างระหว่างไข้หวัดธรรมดากับไข้หวัดใหญ่ และเลือกแนวทางการรักษาที่เหมาะสมได้ทันเวลา

วัคซีนไข้หวัดใหญ่ ช่วยอะไรได้บ้าง?

วัคซีนไข้หวัดใหญ่ (Influenza vaccine) ไม่ได้ป้องกันการติดเชื้อได้ 100% แต่ช่วยลดความรุนแรงของอาการหากติดเชื้อ และลดโอกาสการเกิดภาวะแทรกซ้อน โดยเฉพาะในกลุ่มเสี่ยง

นอกจากนี้ยังช่วยสร้างภูมิคุ้มกันให้กับสังคมโดยรวม ลดการแพร่ระบาดในชุมชน 

ประโยชน์ของวัคซีนไข้หวัดใหญ่

ลดความเสี่ยงการติดเชื้อ
วัคซีนจะช่วยป้องกันการติดเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์ที่คาดว่าจะระบาดในปีนั้น ๆ ซึ่งปรับสูตรใหม่ทุกปีตามข้อมูลจากองค์การอนามัยโลก

ลดอาการรุนแรง
หากติดเชื้อจริง ผู้ที่ได้รับวัคซีนมักมีอาการเบากว่า หายเร็วกว่า และมีโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนน้อยลง

ลดการแพร่เชื้อสู่ผู้อื่น
โดยเฉพาะคนใกล้ชิดที่อยู่ในกลุ่มเสี่ยง เช่น เด็กเล็ก หรือผู้สูงอายุ ซึ่งอาจมีภูมิคุ้มกันต่ำ

ลดโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อน
เช่น ปอดบวม หัวใจวาย หอบหืดกำเริบ หรือแม้แต่เสียชีวิตในรายที่มีโรคประจำตัว

เสริมภูมิคุ้มกันให้ร่างกาย
วัคซีนจะกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันให้ตอบสนองต่อเชื้อไวรัสอย่างมีประสิทธิภาพ

ลดจำนวนวันลางาน/ขาดเรียน
เมื่อสุขภาพดี ก็ใช้ชีวิตประจำวันได้ต่อเนื่อง ไม่สะดุดทั้งงานและครอบครัว

ฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่เมื่อไหร่ดี? วางแผนให้เหมาะกับฤดูกาล

แนะนำให้ฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ ปีละครั้ง โดยเฉพาะช่วง ก่อนเข้าฤดูฝนหรือต้นฤดูหนาว (ประมาณเดือนพฤษภาคม–กันยายน) เพราะไวรัสไข้หวัดใหญ่มักแพร่ระบาดหนักในช่วงนี้

และถ้าถามว่าใครควรฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่เป็นพิเศษ? เพราะถึงแม้ว่าทุกคนสามารถฉีดได้

กลุ่มเสี่ยงที่ควรฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่เป็นพิเศษ

• เด็กอายุ 6 เดือน – 5 ปี
  ระบบภูมิคุ้มกันยังพัฒนาไม่สมบูรณ์ ทำให้ติดเชื้อได้ง่ายและรุนแรงกว่าในผู้ใหญ่

• ผู้สูงอายุ 65 ปีขึ้นไป
  ภูมิคุ้มกันเริ่มลดลงตามวัย ทำให้รับมือกับการติดเชื้อได้ยากขึ้น

• หญิงตั้งครรภ์
  เป็นช่วงเวลาที่ร่างกายมีการเปลี่ยนแปลงหลายระบบ ส่งผลต่อการทำงานของภูมิคุ้มกัน และโรคแทรกซ้อนอาจกระทบทั้งแม่และทารก

• ผู้มีโรคเรื้อรัง
  เช่น เบาหวาน โรคหัวใจ ปอด หอบหืด หรือผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง มักมีความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรง

• บุคลากรทางการแพทย์ หรือคนที่ใกล้ชิดผู้ป่วย
  มีโอกาสสัมผัสเชื้อสูง ควรได้รับการป้องกันทั้งเพื่อความปลอดภัยของตนเองและคนไข้

วัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่ สายพันธุ์ใหม่ 2025 ต้องฉีดชนิดไหน?

เนื่องจากเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่มีการกลายพันธุ์อยู่ตลอดเวลา องค์การอนามัยโลก (WHO) จึงจะมีการ ประกาศสายพันธุ์ของไวรัสที่คาดว่าจะระบาดในแต่ละปี เพื่อให้ประเทศต่าง ๆ นำไปผลิตวัคซีนตามนั้น

สำหรับ ปี 2025 วัคซีนไข้หวัดใหญ่ที่แนะนำให้ฉีดคือแบบ 4 สายพันธุ์ (Quadrivalent vaccine) ซึ่งครอบคลุมไวรัสไข้หวัดใหญ่ที่พบมากที่สุดในปีนี้ ได้แก่ 

1. Influenza A (H1N1)
2. Influenza A (H3N2)
3. Influenza B (Victoria lineage)
4. Influenza B (Yamagata lineage)

วัคซีนแบบ 4 สายพันธุ์ จึงมีความครอบคลุมมากกว่าแบบ 3 สายพันธุ์ และเป็นที่นิยมใช้ในหลายประเทศ รวมถึงไทย เพราะเพิ่มโอกาสป้องกันได้ครบทุกสายพันธุ์ที่อาจระบาด

วัคซีนไข้หวัดใหญ่กี่เข็ม? ต้องฉีดทุกปีไหม?

โดยทั่วไป ฉีดปีละ 1 เข็ม เพราะเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่มีการกลายพันธุ์ทุกปี ซึ่งองค์การอนามัยโลก (WHO) จะทำการปรับสูตรวัคซีนให้สอดคล้องกับสายพันธุ์ที่ระบาดในปีนั้น ๆ อย่างต่อเนื่อง จึงควรฉีดเป็นประจำทุกปี  แต่สำหรับเด็กเล็กจะมีเงื่อนไขการฉีดที่แตกต่างออกไป ซึ่งจะแยกได้ดังนี้

• ผู้ใหญ่ โดยเฉพาะในกลุ่มคนอายุ 65 ปีขึ้นไป
  ฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ปีละ 1 เข็ม 

• เด็กเล็ก (อายุต่ำกว่า 9 ปี)
  ในปีแรก ฉีด 2 เข็มแรกห่างกัน 1 เดือน หลังจากนั้น ฉีดปีละ 1 เข็ม

วัคซีนไข้หวัดใหญ่มีผลข้างเคียงไหม? สิ่งที่ควรรู้ล่วงหน้า

ปกติแล้วการฉีดวัคซีน ในบางคนอาจมีอาการเล็กน้อย ซึ่งจะค่อย ๆ หายเป็นปกติได้เอง ไม่ส่งผลอันตรายต่อร่างกาย อาการเหล่านี้มักหายได้เองภายใน 1-2 วัน หากมีไข้สูงหรืออาการผิดปกติควรพบแพทย์

• ปวดบวมบริเวณที่ฉีด
• อ่อนเพลียเล็กน้อย
• มีไข้ต่ำหรือปวดเมื่อยตัวเล็กน้อย

อาการที่ควรพบแพทย์

หลังฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ หากมีอาการรุนแรงดังต่อไปนี้ แนะนำให้เข้าพบแพทย์ทันที เพราะเป็นไปได้ว่าร่างกายอาจแพ้รุนแรง

• หายใจลำบาก
• ผิวหนังมีผื่นขึ้น
• อาการปวด บวม ไข้ไม่ลดลง ในเวลา 1-2 วัน

เลือกฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ที่ไหนดี? คำแนะนำจากแพทย์

ปัจจุบันสามารถฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ได้แทบทุกสถานพยาบาลทั่วประเทศไทย โดยหลัก ๆ แบ่งออกดังนี้

• โรงพยาบาลรัฐและเอกชน
• คลินิกเวชกรรม
• หน่วยบริการของกรมควบคุมโรคในช่วงรณรงค์ฉีดวัคซีนฟรี (สำหรับกลุ่มเสี่ยง)

ซึ่งทั้งหมดนี้สามารถโทรสอบถามค่าใช้จ่ายและเวลาฉีดล่วงหน้าได้ก่อนเข้ารับบริการ

ราคาวัคซีนไข้หวัดใหญ่ ราคาเท่าไหร่? ต้องเตรียมงบแค่ไหนถึงจะฉีดได้

ราคาวัคซีนไข้หวัดใหญ่โดยทั่วไปจะขึ้นอยู่กับสถานพยาบาลที่เข้ารับบริการ ชนิดของวัคซีน (3 หรือ 4 สายพันธุ์) โดยแบ่งได้คร่าว ๆ ดังนี้

• โรงพยาบาลรัฐ: 250-400 บาท
• โรงพยาบาลเอกชน/คลินิก: 600-1,200 บาท

ขึ้นอยู่กับชื่อยี่ห้อวัคซีน จำนวนสายพันธุ์ และบริการอื่น ๆ ที่รวมอยู่ เช่น ค่าตรวจเบื้องต้นหรือค่าบริการแพทย์

สรุป:วัคซีนไข้หวัดใหญ่ คือเกราะป้องกันที่ดี ง่ายกว่ารักษา 

ไข้หวัดใหญ่ไม่ใช่โรคที่ควรมองข้าม แม้จะพบได้ทั่วไป แต่อาการสามารถรุนแรงจนถึงขั้นเสียชีวิตในกลุ่มเสี่ยงการฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่เป็นเหมือนการติดเกราะป้องกันล่วงหน้าให้กับร่างกาย ช่วยลดความเสี่ยง ลดภาระค่ารักษา และลดการแพร่เชื้อในครอบครัว ฉีดเพียงปีละครั้ง แต่อาจช่วยปกป้องคุณและคนที่คุณรักไปได้ตลอดฤดู และหากปีนี้ 2025 ถ้ายังไม่เคยฉีด อาจเป็นเวลาที่ดีที่สุดในการเริ่มต้นดูแลสุขภาพอย่างจริงจัง