กลายเป็นข่าวดังไปทั่วโลกหลัง ตาลีบัน บุกยึดธรรมเนียบรัฐบาลอัฟกานิสถาน เมืองคาบูลได้สำเร็จ และอาจจะเป็นการเคลื่อนไหวครั้งสำคัญบนหน้าประวัติศาสตร์การเปลี่ยนแปลงของภูมิภาคตะวันออกกลาง วันนี้สำนักข่าว iNN ได้ทำการสรุปที่มาของ กลุ่มกองกำลังตาลีบัน (Taliban) รวมถึงลำดับเหตุการณ์คืนวันที่ 15 สิงหาคม ให้เข้าใจแบบไทม์ไลน์ชัดๆว่าทุกอย่างเริ่มต้นจากอะไร
ตาลีบัน คือใคร?
ตาลีบัน เป็นภาษาพัชโต มีความหมายว่า ผู้แสวงหา หรือ นักเรียน ซึ่งกลุ่มคนดังกล่าวจะเป็นผู้ที่ได้รับการศึกษาเกี่ยวกับศาสนาอิลสามของนิกายซุนนีย์มาอย่างเคร่งครัด เดิมเป็นกลุ่มก่อการร้ายอิสลามและค่อยๆกลายมาเป็นกลุ่มการปกครองพื้นที่บางส่วนของอัฟกานิสถาน มีกฎหมายชารีอะห์ เป็นกฎหมายที่เข้มงวดที่สุดไว้ใช้ปกครองคนในกลุ่มอำนาจ ซึ่งกฎหมายดังกล่าวมีบทลงโทษที่รุนแรงโดยเฉพาะผู้หญิง การที่ตาลีบันยึดกรุงคาบูล เมืองหลวงของอัฟกานิสถานได้สำเร็จ จึงเป็นที่จับตาของคนส่วนใหญ่ในเรื่องความเป็นอยู่และเสรีภาพของคนอัฟกานิสถานว่าจะดีขึ้นหรือแย่ลงอย่างไร
ไทม์ไลน์เส้นทางตาลีบัน
หากจะย้อนถึงประวัติศาสตร์กลุ่มตาลีบันนั้น คงต้องย้อนไปถึงช่วงปลายสงครามเย็น เพราะบนการแย่งชิงอัฟกานิสถานนั้นเป็นอะไรที่ซับซ้อนและมีผู้เกี่ยวข้องหลายกลุ่ม เราจึงเรียงเป็นแบบไทม์ไลน์ย้อนกลับไปเพื่อให้เข้าใจง่ายบนความยุ่งเหยิงนี้
ยุคสงครามเย็น : อัฟกานิสถาน vs มูจาฮีดีน
- เรื่องราวเริ่มต้นในสมัยสงครามเย็นที่เป็นการรบกันระหว่าง 2 หัวเรือใหญ่อย่าง สหรัฐอเมริกา และ สหภาพโซเวียต
- ปี 1979 สหภาพโซเวียตเข้าบุกยึดอัฟกานิสถานเพื่อควบคุมรัฐคอมมิวนิสต์และเพื่อป้องกันการแผ่อิทธิพลของสหรัฐอเมริกา
- การร่วมมือจัดการการรุกรานของภายนอกระหว่างรัฐบาลอัฟกานิสถานและสหภาพโซเวียตเป็นไปอย่างเรียบร้อย แต่ปัญหากลับเกิดขึ้นเมื่อมีการรุกรานจากภายใน ที่นำโดยกลุ่ม มูจาฮีดีน
- มูจาฮีดีน คือกลุ่มของกองโจรหัวรุนแรงหลายกลุ่มรวมตัวกันแบบอิสระ แม้จะรวมตัวกันแบบไม่แน่นแฟ้นแต่ด้วยความเคร่งศาสนา และความต้องการโค่นล้มคอมมิวนิสต์(เพราะโซเวียตไม่เชื่อในพระเจ้า) จึงทำให้อยู่กันได้
- รัฐบาลอัฟกานิสถาน(โซเวียต) รบกับ มูจาฮีดีน ทีไรก็แพ้ทุกที ประชาชนเบื่อหน่ายกับการพ่ายแพ้จึงเอนเอียงไปอยู่ฝ่าย มูจาฮีดีน มากขึ้นเรื่อยๆ
- สหรัฐเห็นโอกาสสำคัญในการทำลายโซเวียต จึงอ้างว่าโซเวียตเป็นตัวสร้างความเกลียดชังกับประชาชน พร้อมกับส่งกำลังพลและเงินทุนสนับสนุนให้กับ มูจาฮีดีน และจบการต่อสู้ลงในปี 1989
- ชัยชนะของ มูจาฮีดีน ดูเหมือนเป็นเรื่องที่ดี โดยที่สหรัฐไม่รู้เลยว่าในอีก 30 ปี ต่อมาปัญหาจะย้อนเข้าสู่ตัว
ยุคอัฟกานิสถานพินาศ : การขึ้นครองราชย์ของตาลีบัน
- ปี 1989 หลังจากโซเวียตถอนกำลังออกจากพื้นที่ รัฐบาลอัฟกานิสถานพ่ายแพ้พร้อมกับโซเวียตที่ล่มสลาย
- ปี 1992 กลุ่ม มูจาฮีดีน เริ่มแตกตัวกันเพื่อแย่งชิงอำนาจกันเอง โดยมี คาบูล เมืองหลวงเป็นเป้าหมายสำคัญ
- ปี 1994 กองกำลังติดอาวุธ ตาลีบัน ถือกำเนิดขึ้นและปราบกองมูจาฮีดีนที่แตกยิบย่อยจนคุมเมืองคาบูลและอัฟกานิสถานเกือบทั้งหมด ในตอนแรกตาลีบันเอาใจผู้คนด้วยการจัดการปราบปรามสิ่งผิดกฎหมาย และปรับปรุงบ้านเมืองจนผู้คนที่เบื่อหน่ายการสู้รบเริ่มให้การยอมรับ (เลือกสงบจบที่ตาลีบัน)
- ภายหลังตาลีบันควบคุมอัฟกานิสถานภายใต้ กฎหมายชารีอะห์ ที่มีบทลงโทษอย่างทารุณและเคร่งครัด เช่น ลงโทษฆาตกรและคนมีชู้ด้วยการประหาร ตัดแขนขาโจรลักขโมย งดเล่นสิ่งบันเทิงต่างๆยกเว้นการสวดเพื่อพระเจ้า รวมถึงควบคุมการแต่งตัวให้ผู้ชายโพกผมไว้หนวด ตัดสิทธิขั้นพื้นฐานในผู้หญิงอย่างการศึกษา
ยุค 9/11 : เมกาฯ อัลกออิดะห์ และ จุดจบตาลีบัน
- ย้อนกลับไปในช่วงปราบปราม มุจจาฮีดีน ตาลีบันได้รับการช่วยเหลือจากอัลกออิดะห์ นำโดย นาย โอซามา บิน ลาเดน เพราะ บินลาเดน ไม่ชอบสหรัฐอเมริกา (อย่าลืมว่า มุจจาฮีดีน เคยได้รับสนับสนุนจากอเมริกา)
- 2001 กลุ่มอัลกออิดะห์ หรือ อัลเคด้า หยามหน้าอเมริกาด้วยการปล้นเครื่องบินพุ่งชนตึก World Trade Center และแพนตากอนนำมาซึ่งความสูญเสียเกือบ 3,000 ชีวิต รวมถึงตลาดหุ้นที่ปิดตัวลง
- ตาลีบัน ได้รับความรู้จักไปทั่วโลกจากการกล่าวอ้างของสหรัฐฯว่าแอบให้ บิน ลาเดน กบดานในอัฟกานิสถาน
- ปลายปี 2001 ประธานาธิบดีสหรัฐ จอร์จ ดับเบิล บุช ส่งกำลังพลบุกอัฟกานิสถาน แม้จะไม่พบ บิน ลาเดน แต่ก็สามารถกวาดล้างตาลีบันจนแตกพ่ายในเวลาอันสั้น
- สหรัฐฯ พยายามปรับอัฟกานิสถานให้ดีขึ้นมาใหม่ด้วยโครงสร้างการเมือง การศึกษา แต่ด้วยรัฐบาลอัฟกานิสถานที่คอร์รัปชั่น บวกกับตาลีบันยังไม่เลิกรุกรานทำให้ประชาชนไม่สนับสนุน และฟื้นฟูอย่างไม่แข็งแรง
ยุคโจ ไบเดน : การถอนตัวของอเมริกา
- ปี 2011 ประธานาธิบดีบารัค โอบามา สามารถตามล่าและจัดการ บิน ลาเดน ได้สำเร็จ
- ปี 2021 หลังจากสหรัฐฯ ให้การช่วยเหลืออัฟกานิสถานและช่วยปกป้องการโจมตีของตาลีบันกว่า 20 ปี ประธานาธิบดีสหรัฐฯคนปัจจุบัน โจ ไบเดน จึงถอนกำลังพลสหรัฐฯ ออกให้หมดภายใน กันยายน 2021 เนื่องจากไม่อยากเสียเงินและพลทหารอีกต่อไป
- แม้อาวุธปกป้องเมืองจะพัฒนา แต่เพราะการจัดการตัวเองของรัฐบาลอัฟกานิสถานช่างยอดแย่ ส่งผลให้ตาลีบันเริ่มกลับมากินพื้นที่เข้ามายังเมืองหลวงได้เรื่อยๆ ในตอนแรกคาดกันไว้ว่ามีเวลาถึง 90 วัน แต่ฝันร้ายนั้นก็มาไวเกินไป
15 สิงหาคม 2021
- ตาลีบันบุกยึดกรุงคาบูลเมืองหลวงได้สำเร็จ มีการเผยแพร่ภาพผู้บัญชาการตาลีบันหลายคนภายใต้ฉากหลังที่เป็นธรรมเนียบรัฐบาล
- อัชราฟ อานี ประธานาธิปดีอัฟกานิสถาน หลบหนีออกจากประเทศทิ้งไว้เพียงความโกลาหลของประชาชนที่พยายามเดินทางออกจากอัฟกานิสถานอย่างชุลมุน
การเริ่มต้นเกมใหม่ของตาลีบัน บนพื้นสนามอัฟกานิสถานที่มีประชากร 38 ล้านคนเป็นเดิมพัน แม้โฆษกของกลุ่มผู้ปกครองคนใหม่จะให้คำสัญญาในเรื่องความปลอดภัยทางชีวิตและทรัพย์สินแก่คนบนพื้นที่ รวมถึงการให้การยอมรับแก่จีนผู้ยิ่งใหญ่ในฐานะพ่อค้าจอมถลุง ก็ยังไม่สามารถยืนยันได้ถึงสิทธิ เสรีภาพ และความเป็นอยู่ของคนในสังคมว่าจะดีขึ้นได้อย่างไร บทบาทของผู้ชมติดขอบสนามอย่างชาวเราคงหวังเพียงแค่ว่าประวัติศาสตร์เกือบ 30 ปี ที่ผ่านมาจะเป็นบทเรียนครั้งใหญ่ให้กับคนในปัจจุบันสำนึกถึง ‘ความเป็นคน’ ที่เคยเสียไปไม่ให้สูญหายหรือเจือจางได้อีก
ติดตามเนื้อหาดีๆแบบนี้ได้ที่
Facebook : https://www.facebook.com/innnews.co.th
Twitter : https://twitter.com/innnews
Youtube : https://www.youtube.com/c/INNNEWS_INN
TikTok : https://www.tiktok.com/@inn_news
ขอขอบคุณข้อมูลจาก
BBC News, เล่าเรื่องรอบโลก by Karuna Buakumsri, The Wild Chronicles
